Tot ik mijmerend onder de boom lag deze kerst en alle projecten van 2017 nog eens de revue liet passeren. Positieve en negatieve ervaringen, maar altijd leidend tot veel inzichten. Coachees die me raakten, omdat ze stappen zetten die moedig waren. Mensen die ik interviewde voor een onderzoek. Voor mijn ogen veranderden ‘de grote boosdoeners’ in mensen met positieve intenties die in de gegeven context niet meer uit de verf kwamen. Een opdrachtgever die zijn overtuigingen durfde los te laten en zich een andere weg liet wijzen om uit een jarenlange greep van negativiteit te stappen.

Ook zag ik veel spelgedrag langskomen zoals ‘hoe zorg ik dat alles blijft zoals het is, want die ellende ken ik tenminste’. Of een variant die mijzelf zakelijk behoorlijk raakte: ‘hoe krijg ik je eruit gewerkt’. Een derde werd geestig gebracht, maar was funest voor de noodzakelijke veranderingen: ‘hoe zorg ik dat je niet tot mijn gedrag door mag dringen’.

 

Eenmaal in de ‘dramadriehoek’ van deze spellen terecht gekomen is het nog een hele tour om daar weer uit te klimmen. Er is niets zo mooi als een goede theorie en ik gooide als een beginneling vaak de inzichten van mijn laatst gevolgde opleiding tegen de zaken aan: ik begon heel veel vragen te stellen. Maar dan ook heel veel. Het lijkt heel simpel, maar ik ken maar weinig mensen die het toepassen. Ik ken nu wel veel meer mensen die er blij van worden. Want ze kunnen hun verhaal vertellen. Zonder veroordeeld te worden. En er wordt echt naar ze geluisterd. Ook als ze hun zin niet precies krijgen worden ze wel gezien voor wie ze zijn. Niet gering.

 

En dat leek me nou toch weer de moeite waard om op te schrijven. Het is misschien op de vierkante millimeter. Niet zo stevig verankerd in een business case of een groots en meeslepend theoretisch kader zoals velen op Linkedin zo goed vertegenwoordigen. Het is de menselijke maat. Ik werk vaak in situaties waar het mis is. Dan zijn er soms grote en soms kleinere bewegingen nodig om te zorgen dat er weer licht en lucht komt en een toekomstperspectief voor alle betrokkenen. Op die plekken gaat het altijd om de menselijke maat. Zodat iedereen weer mee kan doen. Daar zal ik u dit jaar graag nog eens over vertellen tussen alle duurzame, innovatieve, lean en scrum berichten. Een mooi 2018 gewenst. 

Deze week liep mijn accu ’s nachts leeg op de autoradio en was ik weer dankbaar voor mijn lidmaatschap inclusief pechhulp voor de deur. Hoe die man met zijn grote handen dat accuutje bepotelde, het was een kunst. Daarna moest ik natuurlijk een tijdje rijden, dus hond mee en op weg naar de Lancia garage om het euvel te laten bestrijden.

 

Er kwam een man met een Italiaans (hoe krijgen ze het voor elkaar!) uiterlijk vanuit de werkplaats om mij aan te horen. Het was simpel op te lossen: een cd erin. Er lag nog maar één cd in mijn auto met het gouden geluid van Maria Callas. We luisterden samen naar haar interpretatie van Nessun Dorma, maar wisten nu samen heel zeker dat zij ervoor zou zorgen dat mijn autoradio ’s nachts zou slapen. ‘Nou, daar zullen we Maria vanavond dan maar voor danken’ zei ik grappend. ‘Ik weet niet hoe het met u zit’, zei hij terwijl hij een kettinkje met kruis tevoorschijn trok, ‘maar ik zal Maria zeker danken vanavond’. Hier sprak een automonteur die zijn professionaliteit combineerde met een stevig geloof in hulp van boven; mijn vertrouwen had hij.

 

Ik bekende daarom dat ik hoe dan ook naar de garage had gemoeten, omdat ik al maanden opgeschrikt werd door een harde piep en de digitale lettertjes dat mijn dashboardverlichting aandacht behoefde. Daarop ging hij in sneltreinvaart door de programma’s van de auto en toverde weer wonderschoon verlichte metertjes. Het voelde een beetje zoals de kinderen met me kunnen doen als ze het zoveelste trucje op de gsm laten zien waar ik in al die jaren zelfs nog niet eens het vermoeden van had dat het bestond.

 

Hij was inmiddels buitengewoon tevreden met de binnenkant, maar nog niet met de buitenkant van mijn bakkie. ‘Zal ik ‘m nog even door de wasstraat halen?’ Ik keek een beetje benauwd. ‘Dat bied ik altijd aan hoor, niet omdat we nu zo gezellig zitten te praten’. Tien minuten later ontving ik mijn auto retour, onherkenbaar glanzend. ‘Lekker in deze auto blijven rijden hoor, als u er nog zo’n plezier in heeft. Ik ken genoeg mensen die er spijt van krijgen als ze iets anders kopen terwijl ze zo gehecht zijn aan hun huidige model’. Hij zwaaide mij vriendelijk uit, waarbij ik heel zeker wist dat ik mijn volgende reparatie of aanschaf hier zou doen. Sommige monteurs zijn rasverkopers, zonder zich ook maar een keer van dat vocabulaire te bedienen.

Een tijd geleden deed ik een cultuuronderzoek op een fantastische afdeling van de politie. Dat wil zeggen: ik vond het fantastisch werk en prachtige mensen, maar qua cultuur bleek er ruimte voor verbetering. De interviews werden bij mij thuis gepland aan de coachtafel; tenslotte hebben de muren oren in een politiebureau.

 

Een man in het bijzonder is me sterk bijgebleven. Hij had er al heel wat dienstjaren op zitten, maar door de verschuivende grenzen van de pensioengerechtigde leeftijd moest hij telkens weer flink ademhalen en doorgaan. Ik ontving hem aan de ronde tafel en vroeg of hij thee of koffie wilde. Zonder hierop in te gaan begon hij zijn verhaal te doen. Ik stond eerst nog bedremmeld in de keuken, maar streek na verloop van tijd ook neer aan tafel.

 

Wat deze man had meegemaakt in zijn loopbaan waar hij met zoveel passie en inzet aan was begonnen! Er passeerde een keur aan incidenten waarin schokkende gebeurtenissen en het diep menselijk leed dat daarop volgde hem duidelijk niet onberoerd hadden gelaten. Op een gegeven moment moest hij wel terugtrekken naar de backoffice, na de diagnose posttraumatische stress stoornis. Ik werk graag met mensen met een PTSS en knikte hem nog eens bemoedigend toe. Waarop hij mij verweet: ‘jij ook met al je vragen! Ik was helemaal niet van plan dit allemaal te vertellen!’ Verbouwereerd zei ik: ‘maar ik vroeg alleen maar of je koffie of thee wilde’. ‘Koffie dan!’ zei hij en ik ging, na zijn toestemming gevraagd te hebben over op de vragen van het interview.

 

Aan het einde van het gesprek vroeg ik hem hoe hij het gesprek ervaren had. Hij keek me diep in de ogen en zei ‘je bent een harde tante, je schakelde zo over naar het interview en je hebt gehaald wat je wilde hebben’. In de dagen daarna heb ik daar nog vaak over nagedacht, want hij zette licht op mijn gedrag. Ik had wel invoelend geluisterd, maar dat kon mijn professionele hang naar een volwaardig interview niet wegnemen. Ik wilde er voor hem zijn,  maar was ditmaal toch meer onderzoeker dan coach. Conform de opdracht en toch... 

Hoe doen leidinggevenden van medewerkers met een PTSS dat? Hoe combineren zij de rol van coachen met leiding geven? En hoe komt dat op deze medewerkers over? 

Deze ‘harde tante’ had er wel een tijdje voor nodig om weer uit de rolverwarring te stappen.

Gisteren mocht ik weer werken met startende medewerkers van de Belastingdienst. Het thema: Integriteit. Wat is nou integer handelen en heb je een voorbeeld van een situatie waarin je 'niet pluis' gevoel opkwam? 

Het was maandagochtend en de koffie was nog maar net ingeschonken. Een deelnemer vraagt me: 'heb je ook de Voice of Holland gekeken dit weekend?' Ik beken dat ik daar een groot deel van gezien heb. 'Nou', vervolgt ze, 'daar vond ik eigenlijk wel een voorbeeld in zitten. Rapper Brace is een goede vriend van Ali B. Hij probeert zijn comeback te maken via dit programma nadat hij behoorlijk ver gezonken was. Hij zingt prachtig, er draaien drie stoelen. En voor wie kiest hij: Ali B. Dat is toch stom! Ali noemt hem 'mijn broertje'. Dat is niet integer, zo weet hij zeker dat hij in de liveshows komt'. 

Ik voel de (schijn van) belangenverstrengeling met haar mee en noteer haar voorbeeld op de flap. Waarop een andere deelnemer zegt: 'nou, ik vind het eigenlijk wel weer spannend: durft Ali B. Brace uit zijn team te gooien als anderen het beter doen?' De komende weken zal blijken of ons voorbeeld van schijn naar werkelijkheid gaat. Kijk je mee? 

https://www.youtube.com/watch?v=yfStpUV5JT8 

Na alle zwaarmoedige berichten deze week over de Haagse ‘smeercultuur’ en de nieuwe ziekte 'Integritis' die Remkes zag ontstaan in het politieke domein liet ik me vrijdag weer heerlijk voor de buis zakken voor mijn favoriete zonde: de Voice.

Er kwamen weer bijzondere paradijsvogels langs, maar toen Ivan Peroti's voorfilmpje begon zat ik meteen weer wat hoger op de billen. ‘Het zal toch niet waar zijn?’ Alweer zo’n goede bekende van de juryleden. De kinderen zaten te gniffelen: ‘mam, daar komt je volgende blog aan!’

Man oh man, wat kon die jongen zingen. En ja, wie snap het niet? Na jarenlange dienstbaarheid aan allerlei beroemdheden had hij zelf zin om in de spotlight te staan. Hij zong de sterren van de hemel, alle stoelen draaiden. Anouk had zijn stem al herkend dacht ik aan haar sfinxachtige glimlach te kunnen aflezen; ze hield een voor haar doen warm pleidooi voor zichzelf als zijn coach. Ali  begon al te refereren aan zijn onvoorwaardelijke stem voor Ivan tijdens de voorrondes voor het Eurovisiesongfestival; hier werd druk uitgeoefend. En Sanne stamelde vooral wat ze dacht in samenwerking van hem te kunnen leren. Marco zat -al 25 jaar in het vak- vet te glunderen, maar kwam er niet aan te pas. 

En dan doet Ivan een prachtige move: hij kiest voor Sanne! Hahaha, Anouk heeft het meteen door en roept ‘Fresh!’ Ali is duidelijk teleurgesteld: ‘ik weet waar je woont!’ En Sanne is zo verbaasd dat het is alsof de rollen zijn omgedraaid: wie is de coach? Daar kan nou echt niemand wat op aanmerken! Nergens op leunen, gewoon op eigen kracht, niemand die over zijn keuze de 'integriteitskaart' kan trekken. Knap: de verleiding is groot toch? En slim, want wanneer we aan de ‘steal’ toekomen kan hij altijd nog naar een van de anderen. Daar kan rapper Brace nog een puntje aan zuigen! 

En wij? Wij genieten en leren lekker mee.  https://www.youtube.com/watch?v=UjqPmr1EY6Q 

Ik kan mij als vertrouwenspersoon integriteit soms verwonderen over de uitingen in de pers bij een vermoeden van een misstand. Want wie of wat bepaalt de toon van het artikel? De hele range is te vinden, soms zelfs over dezelfde kwestie. Van terughoudend tot hard uithalend inclusief foto’s. Om nog maar te zwijgen van de reaguurders die soms een wedstrijd hebben in ongenuanceerde uitlatingen.

 

Aan de ene kant is de samenhang tussen de (vermeende) misstand en de morele verontwaardiging soms niet goed te vatten. Dan ligt het oordeel al vast, ook als later blijkt dat er niets van overblijft. Bureau Integriteitbevordering Openbaar Bestuur heeft een handreiking ‘Schandaalmanagement’ uitgebracht, vrij van haar site te downloaden. Een aanrader voor iedereen die interne kwesties door de (landelijke) pers opgepakt ziet worden. Aan de andere kant maakte ik een sterk staaltje mee van een aangeklaagde wethouder die vermoedelijke over uitstekende perscontacten beschikte.

 

Ik begeleidde in 2014 de melders die de betreffende wethouder aanklaagden op zowel zijn integriteit als zijn omgangsvormen. De kwestie haalde de landelijke pers. Maar wie had hier de regie over de tekst? “In een verklaring van de gemeente zegt de locoburgemeester dat hij de onderzoekers niet voor de voeten wil lopen. 'Daarom verban ik mezelf zolang uit het gemeentehuis.'”. De begeleidende stralende foto van de wethouder maakte dat de tekst bijna olijk aandeed. Dat deed bijvoorbeeld Ahne (Ommen) vorige maand toch anders.

 

Zowel de klacht als de melding werden ontvankelijk maar uiteindelijk niet gegrond verklaard. Wel nam de burgemeester het advies over van de Onderzoeksraad Integriteit Overheid (OIO) voor nader onderzoek en beleid.

 

In de zomer van dit jaar juichte de oud-wethouder in de pers dat hij wederom was vrijgesproken van niet-integer handelen door het rapport van Berenschot. Ditmaal was er echter een halve krantenpagina ruimte voor nuancering van zijn uitspraken door de burgemeester en werd er meer op de inhoud ingegaan.

 

Daar sloeg mijn verwondering om in respect: voor de journalist die beide zienswijzen de ruimte gaf. Voor de ex-wethouder die zich gerehabiliteerd voelt en dat politiek uitnut. Voor de burgemeester die verantwoording aflegt, transparant is over de genomen maatregelen en voor zijn ambtenaren gaat staan. En voor de melders, die de moed hebben opgebracht waardoor deze bal kon gaan rollen. Chapeau.

 

Vorige week werd Ommen opgeschrikt door het opstappen van burgemeester Marc-Jan Ahne (D66). Hij bood zijn ontslag aan vanwege een onderzoek van de Rijksrecherche naar een ‘persoonlijke financiële kwestie’. Als vertrouwenspersoon omgangsvormen en integriteit boeien mij deze krantenberichten altijd bovenmatig. Zowel op inhoud: wat is er eigenlijk gebeurd? Als op het proces: Hoe heeft het kunnen gebeuren en hoe vaak gebeuren dit soort zaken nou?

 

Feit is dat Nederland het internationaal ontzettend goed doet in onderzoeken naar de integriteit van het openbaar bestuur. Dat er in de pers zo openlijk geschreven wordt over integriteitkwesties ligt wat mij betreft eerder in het verlengde van deze toppositie dan dat het daarmee in tegenspraak zou zijn. 

Hoe staan we ervoor? 

2013 was een topjaar voor politici die in opspraak kwamen: 60 zaken waarvan 80% in de lokale politiek zo liet Vrij Nederland weten na onderzoek. Vooral de VVD kende veel integriteitkwesties. In 2014 nam het percentage ten val gekomen wethouders vanwege niet-integer optreden toe tot een derde van het totaal aantal aftredingen (Binnenlands Bestuur, januari 2015). ‘We’ nemen onze politici steeds strenger de maat. Niet integer handelen en de (mogelijke) schijn van belangenverstrengeling zijn de belangrijkste categorieën.

 

Nu gemeenten zoveel meer taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden hebben gekregen met de daarbij behorende gelden, zijn zij al aangespoord om hun integriteitbeleid aan te scherpen en uit te breiden. Als de verlokkingen toenemen, neemt de kans op schandalen ook toe. Onderstaande tabel uit het onderzoek van Binnenlands Bestuur lijkt daar al op te duiden. In mijn rol als integriteitcoördinator of vertrouwenspersoon zie ik werk aan de winkel, dat dan weer wel.

 

Percentage wethouders dat ten val komt door niet-integer handelen

2010 - 10,7%

2011 -   4,4%

2012 -   7,6%

2013 -  7,5%

2014 - 33,3%

In een tijdbestek van een maand had ik drie keer intervisie. En ja: de vergelijking dringt zich dan aan je op. Zeker omdat ik voor mijn herregistratie als vertrouwenspersoon volgens een strak format intervisie dien te hebben.